Во тек е OTT Conference 2025 во Јоханесбург, Јужна Африка, 17-19 јуни.

Глобална конференција посветена на тинк-тенк заедницата, каде се разговара за влијанието на тинк-тенковите врз политики, институции и општества.

The post Finance Think на ОТТ конференцијата во Јоханесбург first appeared on Finance Think.

The post Finance Think на ОТТ конференцијата во Јоханесбург appeared first on Finance Think.

Владата во првата година од мандатот покажува умерена динамика на реализирање, а некои од политиките за структурните реформи се директно спротивставени на прокламираната цел.

Што е сработено, кои се ризиците, какви се очекувањата?

Во Вин-Вин со Olivera Trajkovska (Оливера Трајковска) дебатираше нашата @blagica_beba_petreski.

Следењето на владините ветувања е поддржано од Civica Mobilitas.

The post Благица Петрески на тековни теми во Win-win со Оливера Трајковска first appeared on Finance Think.

The post Благица Петрески на тековни теми во Win-win со Оливера Трајковска appeared first on Finance Think.

Денес, 13 јуни 2025, воспоставивме рамка за #стручна и #аналитичка соработка со Министерство за образование и наука/Ministria e Arsimit dhe e Shkencës.

Соработката ќе се одвива во неколку области:

Подготовка на анализи и предлози за унапредување на образовните политики;

Поддршка во развојот на индикатори и механизми за следење на ефектите од политиките;

Размена на податоци, информации, наоди од истражувања и експертски мислења од заемен интерес;

Организирање настани за јавна промоција и едукација поврзани со образовните предизвици и решенија.

The post Меморандум за соработка со Министерството за образование и наука first appeared on Finance Think.

The post Меморандум за соработка со Министерството за образование и наука appeared first on Finance Think.

Денес ги презентиравме наодите од првата година на следење преку платформата КОМПАС, која ги мапира 139 ветувања во пет области: социо-економија, образование, здравство, млади и родова еднаквост.

Платформата е достапна тука https://kompas.financethink.mk/

Прочитај го целото соопштение тука https://shorturl.at/Z3JAn

The post Резултатите од мониторингот на владините ветувања претставени на прес first appeared on Finance Think.

The post Резултатите од мониторингот на владините ветувања претставени на прес appeared first on Finance Think.

КОМПАС: Мониторинг на Владините ветувања (2024-2028)

Finance Think, во партнерство во Македонскиот центар за граѓанско образование, Македонското лекарско друштво и Младинскиот образовен форум, ја претставува надградената мониторинг рамка КОМПАС за системско следење на реализацијата на владините ветувања за периодот 2024–2028. Оваа рамка ја надградува претходната верзија која го мапираше економскиот напредок во периодот 2020–2024.

Платформата „КОМПАС“ (https://kompas.financethink.mk) ја следи реализацијата на вкупно 139 ветувања, распоредени во пет приоритетни области: социо-економија, образование, здравство, млади и родова еднаквост.

Вкупен напредок: умерено исполнување со значајни разлики по области

Од вкупните ветувања, досега се целосно реализирани 18 (13%), додека 51 ветување (37%) се во насока на исполнување. Најголем напредок е постигнат во областа на образованието, каде 24% од ветувањата се исполнети, а 70% се во тек. Зад него следат социо-економските политики и политиките за млади, со по 9% реализирани ветувања. Реализацијата во здравство има поумерена динамика, три ветувања се реализирани и 5 во насока на исполнување. Најмал прогрес е забележан во областа на родовата еднаквост, каде што нема ниту едно активно или реализирано ветување (График 1).

График 1: Исполнетост по области

Социо-економски политики: Делумен напредок, но со потенцијални ризици

Од 43 мапирани ветувања, 4 се исполнети, а 12 се во насока на исполнување. Реализираните ветувања вклучуваат: непроменети даночни стапки на личен доход и добивка, неоданочување на реинвестирана добивка и зголемување на пензиите за 5,000 денари. Во насока на исполнување, најголем дел се од областа стабилни финансии кои придонесуваат кон макроекономска стабилност како раст на БДП, контрола на инфлацијата, намалување на јавниот долг и невработеноста, зголемени инвестиции и креирање нови работни места.

Од аспект на исполнетост, иако бројот на целосно исполнети ветувања е релативно мал, мерките кои се во насока на исполнување се задоволителни. Поголема причина за загриженост се ветувањата чие исполнување се движи во спротивна насока, особено затоа што тие претставуваат клучни структурни реформи. Станува збор за ветувањата поврзани со намалување на буџетскиот дефицит под 3% од БДП, намалување на сивата економија, зголемување на продуктивноста, поддршка на извозот и умерен пораст на платите во јавниот сектор.

Дополнителен предизвик претставува усогласеноста на владините приоритети со реалните потреби и очекувања на граѓаните. Според последното истражување „Што е клучно за подобрување на квалитетот на живот?“, граѓаните идентификуваат дека услугите за грижа на стари лица и деца старски домови и детски градинки), се оценети како недоволно достапни, а често и скапи. Додека квалитетот на патната инфраструктура и јавниот транспорт се оценети со најлош квалитет. Истовремено, највисока поддршка добиваат ветувањата за отворање нови работни места, капитални инвестиции и проширување на капацитетите за детска грижа. Од друга страна, поддршката за зголемување на платите во јавната администрација е ниска, дури и со голем процент на негативен став по однос на зголемувањето на платите, а зголемувањето од 16,8% во 2024 е дури и над даденото ветување за пораст согласно растот на економијата.

Во наредниот период, неопходно е да се задржи фокусот врз ветувањата чие исполнување е веќе започнато, со цел тие да се довршат во разумен рок. Особено внимание треба да се посвети на ветувањата чие реализирање започна позитивно до крајот на 2024 година, но покажуваат ризици од отстапување во првиот квартал на 2025 – како што се стапката на инфлација и поголема наплата на средства во државниот буџет, како и подоброто усогласување на владините приоритети со очекувањата и реалните потреби на граѓаните.

Образование: највисок степен на реализација

Од 37 мапирани ветувања, исполнети се 9, а 26 се во насока на исполнување, што укажува на силна динамика на активностите. Ветувањата кои се реализирани или се во насока на исполнување вклучуваат зголемување на буџетот за образование (на 3.79% од БДП), ревизија на Концепцијата за основно образование, поддршка за успешни училишта, како и проширување на мерките за образовна инклузија. Иако е направен почетен чекор во реформата на високото образование, реализацијата на ветувањата во овој сегмент останува најслаба. Одредени ветувања, како воведување СТЕМ концепт и отворање центар за обука на наставници, сè уште не се реализирани или отпочнати. Дел од ветувањата не се транспонирани во стратешките документи на МОН, ниту се ревидирани и преформулирани во насока да соодветствуваат на тековните политики на МОН што укажува на потреба од поголема усогласеност меѓу Владината програма и реалните капацитети на системот. Сепак, воспоставувањето индикатори за следење на имплементацијата е позитивен чекор кон поефикасен мониторинг.

Здравство: ограничен напредок со важни почетоци

Од 31 ветување, реализирани се 3, а 5 се во насока на исполнување. Тие вклучуваат: зголемување на капитацискиот бод за лекарите од примарната здравствена заштита, укинување на позициите економски директори, како и воведување девет нови генерички лекови на позитивната листа по подолг временски период. Започнат е процесот на вработување на околу 1,018 здравствени работници кои досега беа ангажирани по договор на дело во јавните здравствени установи (ЈЗУ). Иако процесот е во тек, истиот се соочува со одредени административни предизвици кои го забавуваат. Исто така, започнати се и постапките за вработување на приватните специјализанти во јавното здравство. Паралелно се спроведуваат проекти за реновирање на неколку здравствени установи и набавка на нова медицинска опрема за дијагностика и третман во повеќе здравствени центри.

Сепак, предизвиците остануваат значајни: темелна реформа на примарната здравствена заштита и другите нивоа на здравствениот систем, регионализација на болниците, недостиг од здравствен кадар, дигитална трансформација и воспоставување одржлив систем за долготрајна нега.  Дополнително, перцепциите на граѓаните откриваат значајна неусогласеност меѓу очекувањата и реалноста. Граѓаните оценуваат ограничена достапност до специјалистичка здравствена заштита, недоволно квалитетна инфраструктура и високи лични трошоци за лекови и здравствени услуги. Овие наоди укажуваат дека мерките во здравствениот сектор мора да бидат поусогласени со реалните потреби на граѓаните, со акцент на подобрување на пристапноста, квалитетот и финансиската заштита. Целта е да се воспостави модерен, ефикасен и одржлив здравствен систем, со јасни стандарди, подобра инфраструктура и кадровски потенцијал, кој ќе одговори на очекувањата на граѓаните и ќе обезбеди квалитетна здравствена услуга на сите нивоа

Млади: институционален напредок, недоволно спроведување конкретни ветувања

Следени се 15 ветувања, од кои 2 се исполнети, 8 се во насока на исполнување, а 5 не се реализирани. Иако е формирано ново Министерство за социјална политика, демографија и млади, како и Центар за истражување на младински прашања – што претставува значајна институционална новина – најавените конкретни ветувања, како ваучери од 250 евра за електронски уреди за студенти, М-апликација за младински стандард или проектот „Купи куќа за млади“, сè уште не се исполнети.

Од друга страна, започнати се иницијативи за реновирање на студентски домови и зголемена финансиска поддршка за млади земјоделци. Ваквите резултати упатуваат на потребата од јасни рокови, зајакнати институционални капацитети. Исто така, приоритизирањето на мерките треба да се совпаѓа со реалните потребите на граѓаните и младите, како што е поддршката од 80% за подобрување на условите за домување, 63% за мерката „Купи куќа за млади“ и 73% за финансиска поддршка на млади претприемачи, меѓу останатите.

Вкупната акција е поддржана од Владата на Швајцарија преку Цивика мобилитас. Цивика мобилитас е проект на Владата на Швајцарија, кој го спроведуваат МЦМС, НИРАС и ФЦГ. Мислењата кои се изразени овде не нужно ги одразуваат ставовите на Швајцарската Влада, Цивика мобилитас или организациите што ја спроведуваат.

The post Умерено исполнување на владините ветувања, со големи разлики по сектори first appeared on Finance Think.

The post Умерено исполнување на владините ветувања, со големи разлики по сектори appeared first on Finance Think.

Денес на настанот организиран од @Организација на работодавачи на Македонија – ОРМ ја претставивме студијата

„Подобрување на бизнис продуктивноста: Сеопфатна анализа на продуктивноста и нејзините двигатели во фирмите во Северна Македонија“

Студијата нуди длабински увид во состојбата со продуктивноста на фирмите, преку анализа на вкупната факторска продуктивност.

Идентификувани се клучните надворешни и внатрешни детерминанти на продуктивноста.

Vladanka Trajkoska, Претседателка на ОРМ

Марјан Ристески , Заменик Министер за економија и труд

Angel Dimitrov, Претседател на Собранието на ОРМ

Доц. д-р Dejan Stankov, Директор на Државен завод за статистика

Сашо Клековски, Директор на Фонд за здравствено осигурување на Македонија

Д-р Даниела Бојаџиева, Економски факултет при УКИМ

Целта е да се поттикне креирање ефективни политики и мерки за зголемување на продуктивноста.

The post Студија за продуктивноста на настан од Организацијата на работодавачи first appeared on Finance Think.

The post Студија за продуктивноста на настан од Организацијата на работодавачи appeared first on Finance Think.

ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада

The post ‼ Прочитајте го нашиот најнов ФТ Став 64 за заемот од #британската влада first appeared on Finance Think.

The post ‼ Прочитајте го нашиот најнов ФТ Став 64 за заемот од #британската влада appeared first on Finance Think.

Извор: Министерство за финансии.

Целта на оваа анализа е да даде став за пошироките економски аспекти и реперкусии од ова стратешко партнерство со Обединетото кралство.

Продлабочувањето на економската соработка со Обединетото Кралство има суштинско значење за економскиот развој и интеграцијата на нашата земја во пошироките глобални економски текови. Историјата на билатерални односи со Обединетото Кралство веќе вклучува значителни елементи, како што се странските директни инвестиции од британски компании, кои придонесоа за отворање на нови работни места, трансфер на знаење и технологија, како и за подобрување на деловната клима во неколку сектори, вклучувајќи ги производството, енергетиката и услугите. Дополнително, трговската размена помеѓу двете земји покажува позитивен тренд, со зголемен извоз на домашни производи и услуги на британскиот пазар, а во рамки на склучениот Договор за слободна трговија по Брегзит. Оваа економска интеракција создава стабилна и продуктивна основа за понатамошно стратешко партнерство.

Алоцирањето јавни средства за стратешки инфраструктурни и капитални проекти претставува клучен двигател на одржлив и долгорочен економски раст. Ваквите инвестиции имаат мултипликативен ефект врз економијата – од една страна, тие го поттикнуваат растот на бруто-домашниот производ преку директно ангажирање на градежниот и сродните сектори, а од друга страна, поставуваат основа за зголемена продуктивност и конкурентност на долг рок. Инвестициите во железничката мрежа, на пример, не се само логистички подобрувања, туку и стратешки чекори за зголемување на регионалната поврзаност, ефикасноста на транспортот на стоки и луѓе, и интеграцијата со трансевропските транспортни коридори. Вложувањата во здравствени капацитети претставуваат суштински одговор на долгогодишните слабости во здравствениот систем, особено во делот на еднаков пристап до квалитетна здравствена заштита надвор од главниот град.

Сепак, од фискална гледна точка, ваквото отворено позајмување мора да се гледа во контекст на неколку клучни фискални ризици.

Секое задолжување ќе влијае врз зголемување на јавниот долг, барем на краток до среден рок. Нема економска логика да се аргументира дека јавниот долг не би пораснал. Доколку проектите кои се предвидени да се финансираат се веќе проектирани во Фискалната стратегија, тогаш во најдобро сценарио, јавниот долг не би пораснал повеќе од неговата проекција во Фискалната стратегија, но тоа не неопходно значи дека тој би се намалувал.

Сепак, според постојните плански документи, не сите инвестиции кои се најавуваат преку ова партнерство се веќе вклучени во планираните буџетски расходи. Така, на пример, единствено мапиран проект е Клиничкиот центар во Штип (Фискална стратегија, стр.42), додека најголемата инвестиција – новата железничка пруга долж Коридорот X – не е буџетски планиран проект (Фискална стратегија, стр.31). Ако овие проекти не се вклучени во постојните среднорочни буџетски проекции, нивната реализација ќе доведе до поголем дефицит од планираниот, а со тоа и до повисок јавен долг. Под претпоставка дека половина од просечниот годишен износ на британскиот заем би претставувал буџетски дефицит над проектираното ниво во Фискалната стратегија, јавниот долг во 2029 година би изнесувал 65.9% од БДП, наспроти моментално проектираните 62.2%. Види График 2.

Сценарио во кое британското финансирање е над износот на среднорочно-проектираниот буџетски дефицит крие опасности и е спротивно на заложбата за фискална консолидација.

Извор: Министерство за финансии и пресметки од Finance Think.

* Ревизија на проекциите согласно на остварувањата од датумот на Стратегијата за јавен долг (октомври 2024) до денес, и според наши моделски проекции за растот и инфлацијата.

** Овие пресметки вклучуваат и благо забрзување на растот на БДП поради проектите реализирани со Британскиот заем (кои без него не би биле реализирани).

Од друга страна, поволност произлегува од условите за финансирање. Доколку станува збор за проектно финансирање со релативно ниски каматни стапки и грејс периоди, тоа би било поповолно во однос на алтернативните извори на финансирање на буџетските дефицити, како еврообврзниците. Во сценарио на фискална консолидација и сведување на буџетскиот дефицит до 3% во следните 3-4 години, обемот на каматните плаќања би се намалил. Забележително е како тие во последните години драматично пораснаа, од 1.2% од БДП во 2018 на 1.9% во 2024 (види График 3). Сепак, ова нема да биде релевантно доколку британскиот заем се додаде на веќе-предвиденото буџетско финансирање преку повисока потреба од задолжување, со што кусокот повторно би се обезбедил од друг извор.

Ако британскиот заем е дополнување, наместо замена, на финансирање на буџетските дефицити од други извори како еврообврзници, тогаш нашиот каматен долг ќе продолжи да расте.

Извор: Министерство за финансии.

Оттука, додавањето на финансирањето со британскиот заем на веќе-проектираниот среднорочен буџетски дефицит претставува сериозен извор на фискален ризик. Од друга страна, доколку тој претставува финансирање во рамки на планираниот дефицит за следните три години, според предвидената фискална консолидација со Фискалната стратегија, ќе влијае особено поволно на јавните финансии и ќе даде значајна поддршка на фискалната консолидација. Ќе овозможи и постепено адресирање на суштинскиот проблем на структурниот буџетски дефицит во Северна Македонија, што беше идентификуван во нашата неодамнешна Студија за политиките 53: Фискална дисциплина и ефикасност на фискалните правила во Северна Македонија: патот кон одржливост. Сепак, адресирањето на структурниот буџетски дефицит бара консолидација и прудентност и на приходната и на расходната страна, преку борба со сивата економија, рационализација на непродуктивните расходи и раст на платите и пензиите според растот на продуктивноста, а не според изборните ветувања.

И да се гледа само низ призма на поволните услови, британскиот заем не смее да ги намали напорите за фискална консолидација и преку приходната и преку расходната страна на буџетот.

Од технички аспект, важно е да се напомене дека реализацијата на стратешкото партнерство ќе се судри со нашиот капацитет за реализација на капиталните проекти. Досегашното искуство покажува дека ова е особена слабост на македонскиот систем – реализацијата на капиталните расходи секоја година е под проектираното ниво. Вклучувањето британска експертиза во планирањето и имплементацијата може да ги олесни домашните административни и технички тесни грла, што би значело повисок степен на реализација на проектите. Во таа смисла, за партнерството да даде брзи опипливи резултати, клучно е договорот да предвиди посебни механизми за адресирање на домашните административни тесни грла – на пример, преку заеднички координативни тела, поддршка за техничка експертиза или учество во директна имплементација на проекти. Но, помало вклучување домашни подизведувачи може да ги намали краткорочните ефекти од овие средства врз БДП.

The post ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада first appeared on Finance Think.

The post ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада appeared first on Finance Think.

The post Во „Отворено“ на ТВ 24, Благица Петрески на актуелни економски теми first appeared on Finance Think.

The post Во „Отворено“ на ТВ 24, Благица Петрески на актуелни економски теми appeared first on Finance Think.

Денес во Finance Think имавме чест да го удостоиме Амбасадорот на Република Казахстан, н.е. Сатибалди Буршаков, заедно со советникот г. Каират Ахметалим.

The post Амбасадорот на Казахстан во посета на Finance Think first appeared on Finance Think.

The post Амбасадорот на Казахстан во посета на Finance Think appeared first on Finance Think.