Finance Think

A study on productivity at the event of the Employers’ Organization

financethink — Wed, 28 May 2025 18:16:20 +0000

Today, at the event organized by @Organization of Employers of Macedonia – ORM, we presented the study
“Improving Business Productivity: A Comprehensive Analysis of Productivity and Its Drivers in Firms in North Macedonia”
The study offers an in-depth insight into the state of firm productivity through an analysis of total factor productivity.
Key external and internal determinants of productivity have been identified.
The panel discussion enriched the event with views and perspectives from high-level representatives from the government, business sector, and academia:
Vladanka Trajkoska, President of ORM
Marjan Risteski, Deputy Minister for Economy and Labor
Angel Dimitrov, President of the Assembly of ORM
Assoc. Prof. Dr. Dejan Stankov, Director of the State Statistical Office
Sasho Klekovski, Director of the Health Insurance Fund of Macedonia
Dr. Daniela Bojadzieva, Faculty of Economics at UKIM
The goal is to encourage the creation of effective policies and measures to boost productivity.
The study was prepared by Finance Think for the needs of ORM and financially supported by the International Labour Organization, Employment and Social Affairs Platform (ESAP) 3.

The post A study on productivity at the event of the Employers’ Organization first appeared on Finance Think.

The post A study on productivity at the event of the Employers’ Organization appeared first on Finance Think.

‼ Check out our newest FT Opinion 64 on the borrowing from the #British government

financethink — Thu, 22 May 2025 07:30:02 +0000

ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада

The post ‼ Check out our newest FT Opinion 64 on the borrowing from the #British government first appeared on Finance Think.

The post ‼ Check out our newest FT Opinion 64 on the borrowing from the #British government appeared first on Finance Think.

ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада

financethink — Wed, 21 May 2025 20:24:32 +0000

Според информациите споделени со јавноста, денес македонската влада склучи Договор за рамковен/отворен заем со британската влада, според кој на располагање за користење се ставаат 5 милијарди фунти во временски период од 10 години, со кои ќе се финансираат исклучиво капитални проекти. Тоа претставува, во просек годишно, 600 милиони евра, што е износ близок на годишниот буџетски дефицит во последните години (види График 1). Информациите кои се познати вклучуваат дека заемот ќе има грејс период за време на изведбата на проектот, а отплатата ќе отпочне откако капиталниот проект ќе биде ставен во функција. Останатите специфики на позајмувањето во моментот остануваат непознати; Finance Think ќе се произнесе дополнително како што нови информации стануваат достапни.

Извор: Министерство за финансии.

Целта на оваа анализа е да даде став за пошироките економски аспекти и реперкусии од ова стратешко партнерство со Обединетото кралство.

Продлабочувањето на економската соработка со Обединетото Кралство има суштинско значење за економскиот развој и интеграцијата на нашата земја во пошироките глобални економски текови. Историјата на билатерални односи со Обединетото Кралство веќе вклучува значителни елементи, како што се странските директни инвестиции од британски компании, кои придонесоа за отворање на нови работни места, трансфер на знаење и технологија, како и за подобрување на деловната клима во неколку сектори, вклучувајќи ги производството, енергетиката и услугите. Дополнително, трговската размена помеѓу двете земји покажува позитивен тренд, со зголемен извоз на домашни производи и услуги на британскиот пазар, а во рамки на склучениот Договор за слободна трговија по Брегзит. Оваа економска интеракција создава стабилна и продуктивна основа за понатамошно стратешко партнерство.

Алоцирањето јавни средства за стратешки инфраструктурни и капитални проекти претставува клучен двигател на одржлив и долгорочен економски раст. Ваквите инвестиции имаат мултипликативен ефект врз економијата – од една страна, тие го поттикнуваат растот на бруто-домашниот производ преку директно ангажирање на градежниот и сродните сектори, а од друга страна, поставуваат основа за зголемена продуктивност и конкурентност на долг рок. Инвестициите во железничката мрежа, на пример, не се само логистички подобрувања, туку и стратешки чекори за зголемување на регионалната поврзаност, ефикасноста на транспортот на стоки и луѓе, и интеграцијата со трансевропските транспортни коридори. Вложувањата во здравствени капацитети претставуваат суштински одговор на долгогодишните слабости во здравствениот систем, особено во делот на еднаков пристап до квалитетна здравствена заштита надвор од главниот град.

Сепак, од фискална гледна точка, ваквото отворено позајмување мора да се гледа во контекст на неколку клучни фискални ризици.

Секое задолжување ќе влијае врз зголемување на јавниот долг, барем на краток до среден рок. Нема економска логика да се аргументира дека јавниот долг не би пораснал. Доколку проектите кои се предвидени да се финансираат се веќе проектирани во Фискалната стратегија, тогаш во најдобро сценарио, јавниот долг не би пораснал повеќе од неговата проекција во Фискалната стратегија, но тоа не неопходно значи дека тој би се намалувал.

Сепак, според постојните плански документи, не сите инвестиции кои се најавуваат преку ова партнерство се веќе вклучени во планираните буџетски расходи. Така, на пример, единствено мапиран проект е Клиничкиот центар во Штип (Фискална стратегија, стр.42), додека најголемата инвестиција – новата железничка пруга долж Коридорот X – не е буџетски планиран проект (Фискална стратегија, стр.31). Ако овие проекти не се вклучени во постојните среднорочни буџетски проекции, нивната реализација ќе доведе до поголем дефицит од планираниот, а со тоа и до повисок јавен долг. Под претпоставка дека половина од просечниот годишен износ на британскиот заем би претставувал буџетски дефицит над проектираното ниво во Фискалната стратегија, јавниот долг во 2029 година би изнесувал 65.9% од БДП, наспроти моментално проектираните 62.2%. Види График 2.

Сценарио во кое британското финансирање е над износот на среднорочно-проектираниот буџетски дефицит крие опасности и е спротивно на заложбата за фискална консолидација.

Извор: Министерство за финансии и пресметки од Finance Think.

* Ревизија на проекциите согласно на остварувањата од датумот на Стратегијата за јавен долг (октомври 2024) до денес, и според наши моделски проекции за растот и инфлацијата.

** Овие пресметки вклучуваат и благо забрзување на растот на БДП поради проектите реализирани со Британскиот заем (кои без него не би биле реализирани).

Од друга страна, поволност произлегува од условите за финансирање. Доколку станува збор за проектно финансирање со релативно ниски каматни стапки и грејс периоди, тоа би било поповолно во однос на алтернативните извори на финансирање на буџетските дефицити, како еврообврзниците. Во сценарио на фискална консолидација и сведување на буџетскиот дефицит до 3% во следните 3-4 години, обемот на каматните плаќања би се намалил. Забележително е како тие во последните години драматично пораснаа, од 1.2% од БДП во 2018 на 1.9% во 2024 (види График 3). Сепак, ова нема да биде релевантно доколку британскиот заем се додаде на веќе-предвиденото буџетско финансирање преку повисока потреба од задолжување, со што кусокот повторно би се обезбедил од друг извор.

Ако британскиот заем е дополнување, наместо замена, на финансирање на буџетските дефицити од други извори како еврообврзници, тогаш нашиот каматен долг ќе продолжи да расте.

Извор: Министерство за финансии.

Оттука, додавањето на финансирањето со британскиот заем на веќе-проектираниот среднорочен буџетски дефицит претставува сериозен извор на фискален ризик. Од друга страна, доколку тој претставува финансирање во рамки на планираниот дефицит за следните три години, според предвидената фискална консолидација со Фискалната стратегија, ќе влијае особено поволно на јавните финансии и ќе даде значајна поддршка на фискалната консолидација. Ќе овозможи и постепено адресирање на суштинскиот проблем на структурниот буџетски дефицит во Северна Македонија, што беше идентификуван во нашата неодамнешна Студија за политиките 53: Фискална дисциплина и ефикасност на фискалните правила во Северна Македонија: патот кон одржливост. Сепак, адресирањето на структурниот буџетски дефицит бара консолидација и прудентност и на приходната и на расходната страна, преку борба со сивата економија, рационализација на непродуктивните расходи и раст на платите и пензиите според растот на продуктивноста, а не според изборните ветувања.

И да се гледа само низ призма на поволните услови, британскиот заем не смее да ги намали напорите за фискална консолидација и преку приходната и преку расходната страна на буџетот.

Од технички аспект, важно е да се напомене дека реализацијата на стратешкото партнерство ќе се судри со нашиот капацитет за реализација на капиталните проекти. Досегашното искуство покажува дека ова е особена слабост на македонскиот систем – реализацијата на капиталните расходи секоја година е под проектираното ниво. Вклучувањето британска експертиза во планирањето и имплементацијата може да ги олесни домашните административни и технички тесни грла, што би значело повисок степен на реализација на проектите. Во таа смисла, за партнерството да даде брзи опипливи резултати, клучно е договорот да предвиди посебни механизми за адресирање на домашните административни тесни грла – на пример, преку заеднички координативни тела, поддршка за техничка експертиза или учество во директна имплементација на проекти. Но, помало вклучување домашни подизведувачи може да ги намали краткорочните ефекти од овие средства врз БДП.

The post ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада first appeared on Finance Think.

The post ФТ Став бр. 64 за заемот од британската влада appeared first on Finance Think.

In „Otvoreno“ on TV 24, Blagica Petreski speaks on current economic topics

financethink — Wed, 21 May 2025 07:29:27 +0000

https://www.facebook.com/24vesti.mk/videos/545215451784353

The post In „Otvoreno“ on TV 24, Blagica Petreski speaks on current economic topics first appeared on Finance Think.

The post In „Otvoreno“ on TV 24, Blagica Petreski speaks on current economic topics appeared first on Finance Think.

The Ambassador of Kazakhstan visits Finance Think

financethink — Fri, 25 Apr 2025 14:10:02 +0000

Today at Finance Think, we had the honor of hosting the Ambassador of the Republic of Kazakhstan, H.E. Satybaldy Burshakov, along with Counselor Mr. Kairat Akhmetalim.

The visit aimed at gaining deeper insights into the Embassy’s activities in the fields of economy and energy, as well as presenting our work and #research focus.

We discussed opportunities for future #collaboration and exchange of experiences, driven by a shared ambition to strengthen the economic ties between the two countries.

#FinanceThink #internationalcooperation #Kazakhstan #economy

The post The Ambassador of Kazakhstan visits Finance Think first appeared on Finance Think.

The post The Ambassador of Kazakhstan visits Finance Think appeared first on Finance Think.

The Economic Forum on Working Women’s Productivity Successfully Concluded!

financethink — Sat, 12 Apr 2025 08:21:44 +0000

Agenda – Video – Gallery

The post The Economic Forum on Working Women’s Productivity Successfully Concluded! first appeared on Finance Think.

The post The Economic Forum on Working Women’s Productivity Successfully Concluded! appeared first on Finance Think.

On current economic topics, Blagica Petreski speaks for Sitel in “Topic of the day”

financethink — Sun, 06 Apr 2025 17:54:32 +0000

The full video on the link.

The post On current economic topics, Blagica Petreski speaks for Sitel in “Topic of the day” first appeared on Finance Think.

The post On current economic topics, Blagica Petreski speaks for Sitel in “Topic of the day” appeared first on Finance Think.

FT Opinion 63 on the possible effects of the introduction of tariffs by the US on North Macedonia

financethink — Thu, 03 Apr 2025 12:00:37 +0000

A link to FT Opinion 63.

The post FT Opinion 63 on the possible effects of the introduction of tariffs by the US on North Macedonia first appeared on Finance Think.

The post FT Opinion 63 on the possible effects of the introduction of tariffs by the US on North Macedonia appeared first on Finance Think.

ФТ Став бр. 63 за можните ефекти од воведувањето царини од страна на САД кон Северна Македонија

financethink — Thu, 03 Apr 2025 11:47:53 +0000

Соединетите Американски Држави воведоа царина од 33% за увозот на македонски производи. Примената на реципрочни трговски политики за зајакнување на економијата и националната безбедност е во фокусот на новата одлука на претседателот Доналд Трамп, со која се воведуваат царини за „заштита на американските работници и индустрија“. Како што е наведено во соопштението од Белата куќа, трговските и економските практики на странските земји довеле до национална криза, со што САД се соочиле со постојан трговски дефицит, ерозија на производствените капацитети и зависност од странски економии. Како резултат на ова, се воведува царина од 10% за сите земји, со повисоки индивидуални царини за оние земји со кои САД имаат најголеми трговски дефицити.

Оваа одлука има значајни импликации врз глобалната трговија и може да предизвика промени во меѓународните економски односи. Во овој став, ги разгледуваме потенцијалните ефекти од воведените царини за македонскиот извоз во САД и за македонската економија воопшто.

Нашата трговија со САД е ограничена, главно поради географската оддалеченост. Во 2024, извозот во САД како удел во вкупниот извоз изнесуваше 1.4%, што е многу мал удел (График 1). Од таа гледна точка, директните ефекти од зголемените царини ќе бидат многу мали.

График 1 – Структура на Македонскиот извоз по земји (2024)

Извор: Сопствени пресметки врз основа на податоци од ДЗС.

Повеќе од половина од извозот кон САД во 2024 се однесувал на групата машини и транспортни уреди (График 2), во кои доминантен дел (две третини, или 38.3% од целиот извоз кон САД) преставува извоз на автобуси и слични моторни возила (График 3). Доколку подетално се погледне Графикот 3, ќе се забележи дека скоро 90% од извозот кон САД во 2024 година е концентриран во 20-тина производи, при што освен автобусите кои имаат доминантно учество, уште неколку производи јасно може да се сврзат со работата на странските фабрики во ТИРЗ-овите. На Графикот, тие се обележани со растер, според нашето наоѓање; нивниот удел во вкупниот извоз кон САД изнесува најмалку 55%, односно околу 0.7% од вкупниот македонски извоз. Оттука, иако вкупниот директен притисок од американските царини за македонскиот извоз е многу мал, поголем дел од него ќе падне врз работата на странските фабрики во земјава.

График 2 – Структура на Македонскиот извоз по групи производи (2024)

Извор: Сопствени пресметки врз основа на податоци од ДЗС.

График 3 – Структура на Македонскиот извоз по производи од царинска тарифа (2024)

Извор: Сопствени пресметки врз основа на податоци од ДЗС.

Сепак, странските фабрики во ТИРЗ-овите се изложени на позначаен индиректен ефект. Тие се дел од глобалните синџири на снабдување, што подразбира дека иако тие извезуваат кон својата фирма-мајка која не е во САД, понатаму фирмата-мајка може да е и изложена кон американскиот пазар. Царините ќе влијаат врз вкупните трошоци на фирмата-мајка, што ќе се одрази и кај нас, во негативни сценарија преку т.н. каскадни ефекти на намалено производство и работни места. На пример, групацијата на најголемата странска фабрика во земјава, Џонсон Мети (околу 12% од вкупните приходи од продажба генерирани во Северна Македонија), има изложеност кон пазарот во Северна Америка од 28%,[1] што претставува значаен удел (График 4). За групациите на останатите фабрики во ТИРЗ-овите нема доволно-расчленети и лесно-достапни податоци, но, на пример, Дрекселмаер (треторангиран странски инвеститор во земјава), известува за 3 од вкупно 59 производни локации кои се наоѓаат во САД, додека Кромберг и Шуберт (второрангиран странски инвеститор) нема значајна изложеност кон САД.

График 4 – Изложеност на Џонсон Мети на американскиот пазар (2024)

Извор: Transforming for growth: Annual Report and Accounts 2024. Johnson Matthey

Конечно, значаен индиректен ефект од воведувањето широкопојасни трговски бариери од страна на САД произлегува од трговската фрагментација и преструктуирање што царините ќе ги извршат на глобалната економска сцена, што ќе предизвика промени во цените, производството и работните места. Анализата „Економските ефекти од царинските предлози на Трамп за Европа“ од септември 2024 пресмета дека наметнатите царини ќе имаат значајни последици за Европската Унија, Велика Британија, Кина и други големи економии во развој. Според анализата, овие царини би можеле да предизвикаат пад на БДП во САД од -0,64% и во Кина од -0,68%, додека за Европската Унија се очекува понизок пад од -0,11%.

Општата царина од 10% се проценува со најштетно влијание за европските економии, а особено за индустриите како што е автомобилската индустрија во Германија. Ова го вклучува и каналот за преструктуирање на тековите на странските инвестиции, бидејќи дел од нив може да бидат пренасочени кон САД, со цел да се избегнат високите давачки, иако ефектот од вакво преструктуирање за Северна Македонија се очекува да биде слаб.

Се проценува дека падот на Германската економија ќе биде посилен од просечниот пад на ниво на Европската Унија, што е значаен наод за земји како Северна Македонија кои се високо-зависни од трговија со Германија. Потоа, најзначајните последици ќе се почувствуваат во автомобилската индустрија, особено за електричните возила (EVs), што е исто така значајно за земји како нашата кои се вклучени во автомобилските синџири на снабдување.

Севкупно, согласно на структурата и поставеноста на нашата економија во однос на трговските и финансиските текови на глобално ниво, се очекува дека ефектот од новововедените царини од САД кон Северна Македонија ќе биде негативен, но главно индиректен. Тоа имплицира дека тој нема да се почувствува веднаш. Прецизниот ефект останува да биде предмет на квантитативни проценки во периодот што следи.

[1] Иако, не постои податок за дистрибуцијата во рамки на континентот.

The post ФТ Став бр. 63 за можните ефекти од воведувањето царини од страна на САД кон Северна Македонија first appeared on Finance Think.

The post ФТ Став бр. 63 за можните ефекти од воведувањето царини од страна на САД кон Северна Македонија appeared first on Finance Think.

Workshop – From Statistical Data to Effective Policies

financethink — Sat, 29 Mar 2025 19:05:22 +0000

From Statistical Data to Effective Policies!

Today, we held the workshop “From Statistical Data to Creating Effective Economic and Development Policies”, with a focus on gender statistics, in collaboration with the State Statistical Office (MakStat / MakStat).

Together with representatives from all relevant institutions, we explored:
The available data from the State Statistical Office
Their utilization in research analyses and Finance Think’s models
The possibilities for integrating findings into policymaking

Our goal: To ensure that data serve as the foundation for evidence-based policymaking – for more inclusive and equitable development!

Supported by British Embassy Skopje

A special thanks to the Ministry of Finance, Ministry of Labor and Social Policy, Ministry of Education and Science, Ministry of Health, Employment Agency of North Macedonia, Ministry of Energy, Mining, and Mineral Resources, UNICEF MK, and UN Women Skopje for their participation.

#EvidenceBasedPolicies #GenderStatistics #EconomicDevelopment #FinanceThink #MakStat

More photos: https://www.flickr.com/…/fosim/albums/72177720324734083/

The post Workshop – From Statistical Data to Effective Policies first appeared on Finance Think.

The post Workshop – From Statistical Data to Effective Policies appeared first on Finance Think.