Discussion with community stakeholders on a just energy transition

Today, in Bitola, we discussed the benefits and risks of the #energytransition with community representatives: stakeholders and workers from REK Bitola, local NGOs, business, and the academic community.
With this, we are launching our action for a #justtransition in the energy sector, with a focus on the affected regions.
We are carrying out this action together with our partners from WEBecon Network and Instituti GAP from Kosovo, with the support of Open Society Foundations Western Balkans.
Skopje Office – Open Society Foundations Western Balkans, Prishtina Office – Open Society Foundations Western Balkans.

#justtransition #energyeconomics #upskilling #financethink #gapinstitute #webecon

FT Opinion 66 for the prices developments (MK content)

Според податоците од Државниот завод за статистика, инфлацијата во месец јули 2025 изнесува 4.8% на годишно ниво и 1.1% на месечно ниво. Со тоа, инфлацијата го продолжи забрзувањето коешто беше присутно и во претходните месеци (Слика 1).

Слика 1 – Инфлација според индексот на трошоците на живот

Извор: Државен завод за статистика.

Сепак, прегледот на податоците за движењето на цените на храната (Слика 2), покажува дека движењето на вкупната инфлација не е главно водено од движењата кај цените на храната. Месечниот индекс на цените на храната има не-растечки тренд, којшто не е доволно воочлив поради значајната варијабилност, но е присутен. Варијабилноста произлегува од периодите на замрзнување на цените и/или маржите, во кои месечниот индекс забележува пад, но тој пад е проследен со остар раст веднаш по завршувањето на важноста на мерката. Како што покажавме во Бриф за политиките бр. 71: Има ли ефект од мерките за ограничување на цените на храната?, ефектот од ваквите мерки е краткорочен и реверзибилен, што значи дека намалувањето во текот на важењето на мерката се компензира скоро во целост со раст на цените кој настанува по истекот на мерката. Според тоа, укажавме дека потпирањето врз вакви мерки треба да се напушти.

Слика 2 – Инфлација кај храната според индексот на трошоците на живот

Извор: Државен завод за статистика.

Во склоп на групата храна, најголем годишен раст има кај овошјето (6.3%) и кај рибата и морските плодови (5.6%), додека кај сите останати компоненти растот е посмирен или негативен како кај маслата (-1.5%) и шеќерите (-2.2%) (Слика 3). Кај овошјето, веројатно се работи за помало домашно производство, ако се земе предвид дека во првото полугодие годинава извозот на овошје се намалил за 62% според количински показатели. Од друга страна, увозот пораснал за 13.9% количински и 23.3% вредносно, што укажува дека овошјето од увоз доаѓало по значајно повисоки цени, а условите на домашниот пазар веројатно овозможувале и зголемување на трговските маржи. Состојбата кај зеленчукот е поповолна, бидејќи и домашното производство било поповолно, и увозните цени биле слични како и во споредбениот период. (Види сврзана анализа во нашиот Бриф за политиките бр. 73: Што ни кажуваат маржите на овошјето и зеленчукот на зелените пазари?).

Слика 3 – Годишна инфлација кај компоненти на храната, јули 2025

Извор: Државен завод за статистика.

Оттука, сега, притисокот врз цените не доаѓа од страната на цените на храната, за што говорат уште неколку показатели. Слика 4 ги споредува месечните стапки на инфлација во јули 2025 година и тоа на вкупната инфлација и инфлацијата со исклучени компоненти од храна и енергија. Сликата покажува дека цените на сите останати производи и услуги, освен на храната и енергијата, растеле во јули 2025 година побрзо од порастот кај вкупните цени (кои ги вклучуваат цените на храната и енергијата). Ако се земе предвид дека ценовните притисоци кај енергентите беа надолни, тогаш графиконот потврдува дека притисокот врз вкупните цени не доаѓа ниту од страна на храната.

Сликата понатаму укажува дека кога ќе се исклучи непроцесираната храна, односно: свежо и замрзнато месо, jajцa, риба и морски плодови, овошје и зеленчук, тогаш цените растат помалку (1.4%), отколку кога индексот ја исклучува и процесираната храна (1.9%), која вклучува леб, сирење, масла, процесирано месо, џемови и чоколада. Тоа укажува дека процесираната храна има релативно помал пораст на цените, па кога и таа ќе се исклучи, во индексот остануваат само ставки со повисок пораст на цени (на пр., услуги), што го “зголемува” индексот. Ако се има предвид дека значаен сегмент од процесираната храна доаѓа од увоз, тогаш може да заклучиме дека нема доминантен притисок врз цените кој доаѓа од глобалниот пазар.

Слика 4 – Годишна инфлација со исклучени компоненти од храна и енергија, јули 2025

Извор: Државен завод за статистика.

Каде треба да се бараат причините за релативно високата и перзистентна инфлација?

Слика 5 дава приказ на месечниот раст на компоненти од индексот на трошоците на живот кој надминува 2%, односно кој двојно ја надминува вкупната месечна инфлација. Забележливо, овој раст е евидентен кај цените во рестораните и кафулињата (28%), туристичките аранжмани (26.6%) и услугите за сместување (14.6%), како и кај цените на останати производи и услуги кои имаат релативно пониски стапки. Иако на прв поглед растот кај цените на туристичките аранжмани и сместувањето може да е значајна сезонска флуктуација, овие услуги се на врвот на листата гледано и според годишната промена кај цените (84.1% и 29.8%, соодветно). Оттука, се чини дека сезоната не игра важна улога.

Слика 5 – Компоненти на индексот на трошоците на живот со месечен пораст поголем од два проценти, јули 2025

Извор: Државен завод за статистика.

Според тоа, се чини дека главен двигател на цените во јули 2025, како и во претходните месеци, е интензивираната побарувачка, како и сe’ уште недоволно вкотвените инфлациски очекувања. Слика 6 претставува избрани индикатори за побарувачката. На пример, во првиот квартал годинава, потрошувачката на домаќинствата растеше скоро двојно побрзо од просекот во 2024 година, главно потпомогната од високиот реален раст на платите (8.8% во 2024 и 6.6% во првите пет месеца годинава) и високиот номинален (и реален) раст на пензиите, кои по кумулативниот раст од 5,000 денари месечно за секој пензионер, денес во просек се повисоки за скоро една четвртина во однос на нивото во истиот период лани.

Во однос на реалните плати, вредно е да се обележи дека со исклучок на неколку месеци во 2022 година, нивниот раст остана позитивен (над нивото на инфлацијата) долж целиот изминат период. Сличен е заклучокот и кога се анализира буџетскиот трошок за плати и надоместоци во јавната администрација: тој следеше континуиран годишен раст и во 2024 (10.4%) и во 2025 (6%) (прво полугодие, номинално).

Незанемарливо забрзување на растот е евидентно и кај потрошувачките кредити на населението (на 10% во јуни 2025 во однос на 6% во јуни 2024). Додека, прометот во трговијата со храна, пијалаци и тутун во јуни 2025 забележа експлозивен раст од 22.5%, што е висок раст дури и ако се земе предвид ниската стартна основа во истиот месец лани.

Слика 6 – Индикатори за зајакната побарувачка во економијата

Извор: Државен завод за статистика. Сите прикажани вредности се годишни стапки на промена за наведениот период.

Сумирајќи, притисоците врз цените сè помалку доаѓаат од глобалните пазари или од страната на храната, а сè повеќе се резултат на засилена домашна побарувачка, високи реални доходи и услужен сектор кој ги коригира цените нагоре. Затоа, носителите на политиките треба да се повлечат/воздржат од интервенции кај цените на храната – кои се покажаа како краткотрајни и реверзибилни – и да преминат кон политики што ја стабилизираат побарувачката, ги вкотвуваат инфлациските очекувања и спречуваат прелевање на ценовните зголемувања преку услугите.

Во вакви услови, фискалната политика мора да биде прецизно насочена и дисциплинирана. Наместо широка и скапа поддршка (како, на пример, висок раст на пензиите) што може дополнително да ја поттикне побарувачката, потребно е таргетирање исклучиво кон ранливите групи – домаќинства со ниски примања, самохрани родители и стари лица на кои им се потребни социјални услуги – со мерки што не ја нарушуваат пазарната динамика на цените. Особена внимателност е потребна во предизборен и изборен период.

Истовремено, монетарната политика треба јасно да сигнализира дека борбата со инфлацијата останува врвен приоритет. Во услови кога растот на платите и цените на услугите покажуваат знаци на трајност, инфлацијата станува “леплива”, односно тешко се повлекува, како што е евидентно сега. Затоа, Народната банка мора да биде подготвена да ја задржи или, ако стане потребно, заостри рестриктивната поставеност – бидејќи долгорочната стабилност на цените е клучна за економската доверба и заштита на реалната вредност на приходите на граѓаните.

Finance Think at the forum „Building an Inclusive Future in an Enlarged EU“

📍 Finance Think participated in the High-Level Forum dedicated to EU enlargement, with the participation of Executive Director Blagica Petreski, in her capacity as a member of the European Economic and Social Committee (EESC) for enlargement candidate countries.
🔵 The Forum, held under the motto “Building an Inclusive Future in an Enlarged EU,” focused on the role of social dialogue, civil society, and youth engagement in the enlargement process.
#EUEnlargementForum #EESC #EUAccession #CivilDialogue #WesternBalkans

FT Opinion No. 65 on the 2025 Budget Supplement

The Government has adopted and submitted to Parliament the Proposal for Amending and Supplementing the Budget of the Republic of North Macedonia for 2025. According to the proposal, tax revenues remain at nearly the same level as initially planned, while expenditures increase by the amount of higher non-tax revenues, keeping the total projected budget deficit unchanged.

Finance Think maintains the position expressed in our FT Comment No. 40 on the Draft Budget of the Republic of North Macedonia for 2025, dated November 19, 2024, that the projected growth of tax revenues of 12.6%, i.e. more than double the sum of the projected real GDP growth rate and the (revised) inflation rate, is ambitious to achieve. This concern is also reflected in the realization of tax revenues in the first five months of 2025, which stands at 37.6% (compared to the proportional realization rate of 41.7%), similar to the performance of VAT revenues (36.9%), excises (34.4%), and import duties (36.6%), all of which directly reflect the pulse of the economy.

Nevertheless, it is worth noting that non-tax revenues increased by 4.2 billion denars, largely achieved through the financial result of the National Bank, enabled by law amendments earlier in 2025, which allowed 85% of the National Bank’s financial result to be transferred to the state budget.

This increase in budget revenues enabled a rise in expenditures, primarily in public sector wages (830 million denars), goods and services (1.8 billion denars), and pensions (2.5 billion denars). Finance Think notes that this restructuring of expenditures unfavorably affects the ongoing fiscal consolidation process.

  • First, the increase in budgetary spending that affects aggregate consumption carries a risky potential to sustain price growth persistence throughout 2025 and into early 2026. Particularly concerning is that pension expenditure growth has reached 16.8% compared to 2024, considering that the initial projected growth of 14.8% was already high. Already in FT Comment No. 40 on the Draft Budget for 2025, we noted: “These two items [wages and pensions, ed. note] are especially important because they weaken fiscal consolidation and continue to reflect the expansionary nature of fiscal policy, and therefore remain a primary source of inflationary risk in 2025.” These concerns have materialized, as inflation in the first five months of 2025 stood at 3.7%, remaining persistently high despite tight monetary policy and government measures such as price and margin freezes in the food sector. With the increased expansionary stance of fiscal policy via the budget rebalance, inflation persistence will likely continue in the period ahead.

 

  • Second, the line item ‘goods and services’ grows by 22.5% compared to 2024 realization, a particularly sharp acceleration, considering the already high initial projection of 14.8%. Since this item lacks transparency and includes, for example, service contracts that act as quasi-employment in the public sector, it poses risks, especially in a local election year.

With the rebalance, capital expenditures remain at a level similar to the initial projection from December 2024, but as of May 2025, they have only been realized at 22.5%. Consequently, Finance Think anticipates that the likely materialization of the risk of underperforming tax revenues by year-end will be offset by under-execution of capital expenditures, resulting in a year-end deficit in line with – or lower than – the projected level.

Finance Think at the OTT Conference in Johanesburg

🌐 The OTT Conference 2025 is currently taking place in Johannesburg, South Africa, from June 17–19.
🌍 This global conference is dedicated to the think tank community, focusing on the impact of think tanks on policies, institutions, and societies.
Finance Think is part of this international platform through the participation of our Executive Director, Blagica Petreski.

Blagica Petreski on current topics in Win-Win with Olivera Trajkovska

❗In its first year, the Government is showing a moderate pace in implementation, while some of the structural reform policies are in direct contradiction to the proclaimed goals.
What has been achieved, what are the risks, and what are the expectations?
Our very own @blagica_beba_petreski debated these questions on Win-Win with Olivera Trajkovska.
Monitoring of government promises is supported by Civica Mobilitas.

Memorandum of Cooperation with the Ministry of Education and Science

✒️ Today, 13 June 2025, we established a framework for professional and analytical collaboration with the Ministry of Education and Science.
The cooperation will focus on several key areas:
✅ Preparation of analyses and proposals for improving education policies;
✅ Support in developing indicators and mechanisms to monitor the effects of policies;
✅ Exchange of data, information, research findings, and expert opinions of mutual interest;
✅ Organization of events for public promotion and education related to educational challenges and solutions.

Results of Government’s promises monitoring presented at a press conference

KOMPAS: Monitoring Government Promises 2024–2028
How much progress has been made in fulfilling government promises in the first year of the mandate?

📊 Today we presented the findings from the first year of monitoring through the KOMPAS platform, which tracks 139 promises across five areas: socio-economy, education, healthcare, youth, and gender equality.
🔗 The platform is available here 👉 https://kompas.financethink.mk/
📥 Read the full press release here 👉 https://shorturl.at/Z3JAn

Civica Mobilitas | MCEC – Macedonian Civic Education Center | Youth Educational Forum – YEF | Embassy of Switzerland in North Macedonia | Macedonian Medical Association