Остварување на потенцијалот на извозно ориентирани компании да придонесат за закрепнување по Covid-19

Проектот има за цел да ги идентификува потенцијалите на извозно ориентирани капацитети, вклучително и веќе постоечките странски инвеститори во земјата, за поддршка на економското закрепнување пост-Ковид-19.

Специфични цели:

  • Да се идентификуваат капацитетите за прилагодување и пренасочување на тековното производство според променетата побарувачка (ново работење, компоненти, комплементарни производи, итн.)
  • Да ги идентификува потенцијалите за регионално репозиционирање и користење на глобалната стратегија за поместување на географската распределба и намалување на трошоците
  • Да се идентификуваат потенцијалите за инјектирање на капитал што матичната компанија ќе ги направи на компанијата-ќерка во земјата (да ги префрли операциите од други географски локации или да го измени тековното производство, итн.).
  • Да се идентификуваат пречките за извоз и раст
  • Да се идентификуваат потребите за економски мерки што ќе ги максимизираат идентификуваните потенцијали.

 

Времетраење: септември 2020 – март 2021

Донатор: Британска амбасада – Скопје

 

ФТ Став бр. 46 за сите економски мерки на Владата сврзани со Ковид-19

Во ФТ Став бр. 43 за навремени мерки за спас на економската активност од 25 март 2020, Finance Think ја повика Влада на Република Северна Македонија за навремени економски мерки, со добра таргетираност, со цел ублажување на ефектите од ширењето на корона-вирусот Ковид-19 врз економската активност. Finance Think повика и на брза реакција со цел обезбедување јасна насока, посветеност и координираност на различните економски ресори.
И покрај тоа што реакцијата не беше доволно брза согласно на иницијалните очекувања, и покрај тоа што Владата корегираше одредени свои решенија во повеќе наврати, како и покрај тоа што не беа презентирани доволни или доволно убедливи информации за опфатот и трошокот на мерките, сепак објавените три пакети економски мерки се целосно во линија со укажувањата и предлозите од Finance Think од 25 март 2020 (види ФТ Став бр. 43), и тоа како што следи:
  1. Спасување на платните исплати на фирмите. Во овој столб укажавме на:
„[потребата од] зачувување на работните места и платите на работниците кои не се во производниот процес поради индуцираната контракција и/или кои имаат драстичен пад на приходите.“ (25 март 2020)
Ова наше барање беше адресирано преку две клучни мерки, и тоа:
  1. Државна помош за фирми со пад во приходите поголем од 30% во април/мај 2020, во износ од 14.500 МКД по вработен за работниците чии плати не надминуваат 39.900 МКД (види Уредба);
  2. Субвенција на половина од износот за социјални придонеси за фирми со пад во приходите поголем од 30% во април/мај 2020, но најмногу до износ на социјални придонеси на половина од просечната плата (види Уредба);
пришто двата вида помош/субвенции се заемно исклучиви, освен за најпогодените сектори од одделите транспорт и угостителство. Според тоа, за сите останати сектори, субвенционирањето на придонесите изгуби значење како мерка.
Во овој столб укажавме и дека:
„Особено е важно да се задржи врската помеѓу работникот и работодавецот (односно да не дојде до откажување на договорот за вработување), што е клучно за побрз излез од економската криза и брзо повторно воспоставување на производството и подигање на побарувачката веднаш по завршувањето на здравствената криза.“ (25 март 2020)
Двете погоре-наведени уредби овозможуваат користење државна помош доколку бројот на работниците во фирмата остане ист во времетраење на користењето на помошта и два месеца по нејзиното завршување, освен во стриктно-определени случаи, за што апелиравме во ФТ Став бр. 45 за овозможување владина помош во услови на отпуштање работници, што Владата веднаш го прифати.
Во овој столб укажавме дека се неопходни и:
„...кредити овозможени и/или гарантирани од Развојна банка на Северна Македонија АД“
Ова наше барање беше усвоено преку овозможување неколку (тековни и предвидени) кредитни линии за фирмите, со субвенционирана камата.
***
2. Гарантирање на доходот што може да се додели преку шемите за социјално осигурување. Во овој столб, укажавме:
„...да се суспендираат и/или олабават условите за материјална необезбеденост и за докажување на поседувањето недвижен имот и имотни права при барање социјална помош.“ (25 март 2020)
Ова наше барање беше усвоено, со тоа што условите за материјална обезбеденост беа во значајна мера релаксирани, односно се овозможи да се стекне правото на гарантирана минимална помош ако се поседува стан во кој се живее, автомобил постар од 5 години и градежно земјиште помало од 500 м2, услови кои претходно не важеа, како што е наведено во оваа Уредба и нејзината измена;
„...[да] се овозможи секое лице кое ќе изгуби работа поради коронакризата да може да се стекне со право на паричен надомест во времетраење од најмалку шест или девет месеци.“ (25 март 2020)
Ова наше барање беше усвоено, со тоа што времетраењето се постави на два месеца, како што е наведено во оваа Уредба (се`уште не е публикувана).
Во оваа група мерки на Владата се мерките со кои ќе се исплатат еднократни надоместоци на таргетирани, главно доходно-ранливи, групи граѓани. Овие мерки може да дадат позитивен импулс врз потрошувачката, истовремено дополнително помагајќи го доходот на овие граѓани, но нивниот ефект ќе биде еднократен и, оттука, краткотраен. Дополнително, укажуваме дека сите еднократни мерки треба да се однесуваат само на купување домашни производи, а за мерката „викенд без ДДВ“ да се постави горен лимит со цел да не дојде до нејзина злоупотреба.
***
3. Обезбедување на неопходната ликвидност на буџетот. Во овој столб укажавме на потреба од:
„Посветеност кон строга буџетска консолидација ... преку итен и јасен ребаланс на буџетот.“ (25 март 2020)
Ребалансот на Буџетот беше усвоен на 15 мај 2020, што претставува значајно задоцнување, во контект на потребата ребалансот да ја демонстрира посветеноста на Владата кон кратење на сите непродуктивни трошења и трошења кои изгубија приоритет во контекст на кризната состојба. Finance Think ќе се произнесе со подетална анализа на ребалансот на Буџетот, штом тој стане достапен за јавноста.
„Остатокот потребни средства ... да се обезбедат од странски концесионални кредитори, првенствено поради прогресивното замрзнување на приватните финансиски пазари, што може да значи изгубено време за преговарање без гарантиран позитивен исход.“ (25 март 2020)
Согласно на овие прогнози од 25 март 2020, Владата не обезбеди странско приватно финансирање, додека операцијата со која Народна банка на Република Северна Македонија ги олабави условите за запишување благајнички записи, и со тоа му остави простор на Министерство за финансии да се задолжи кај домашниот банкарски систем во износи поголеми од првично планираните, ја оценуваме за соодветна на новонастанатите услови.
Во останатиот дел, средства беа обезбедени од странски концесионални кредитори, и тоа Меѓународниот монетарен фонд, Светската банка, Европската Унија и сл. Сепак, проценуваме дека потребата од обезбедување понатамошно странско финансирање е особено висока, со цел да го осигура просторот за водење лабава монетарна и фискална политика.
***
4. Мерки кои недостигаат. Сепак, и покрај солидниот капацитет на трите пакети економски мерки за апсорбирање на економските последици од корона-кризата, остануваат неколку клучни области за делување чиј фокус е средниот до долгиот рок, и тоа:
  • Реализацијата на капиталните инвестиции. И покрај најавата за поголем интензитет на нивно извршување, проблемите сврзани со нив од претходните 2-3 години укажуваат дека без системско решение за планирање, приоритизирање, техничка подготовка и ефикасна реализација, интензивирање на капиталните инвестиции ќе биде скоро невозможно во тековниот конктест. Владата пропушти добра шанса во претходната година да го смени моделот на планирање и извршување на капиталните инвестиции.
  • Поддршка на извозно-ориентираните компании. И покрај повисоката претпоставена издржливост на овие компании на шокот од кризата, тие не смеат да бидат надвор од вниманието на носителите на политиките, особено во поглед на нивниот потенцијал преку прилагодувања и брзи преструктуирања да освојат нови пазари кои претходно биле опслужувани од компании лоцирани на подалечни пазари (првенствено во Југоисточна Азија) или да бидат поттик за прилив на нови инвестиции.
***
5. Мерки кои не може да се доведат во директна врска со корона-кризата. Сите мерки кои ја подобруваат конкурентноста на македонската економија се добредојдени и тие може да се важни за среднорочната фаза од заздравувањето. Меѓутоа, нивото ад-хок и директно поврзување со тековната корона-криза, како и наметнување без издржана кост-бенефит анализа и поширока општествена дебата, може да ги отвори прашањата за нивната ефикасност и оправданост на фискалниот трошок.

ФТ Став бр. 45 за овозможување владина помош во услови на отпуштање работници

Владата на Република Северна Македонија усвои Уредба според која условите за користење на мерката за финансиска поддршка на компаниите од 14.500 денари по вработен се унапредуваат со овозможување истовремено искористување на мерката за 50% субвенционирање на социјалните придонеси и со овозможување, под одредени услови, позајмените средства да се претворат во грантови средства. Овие дополнителни услови ќе овозможат понатамошно релаксирање на ликвидносните потреби во услови на економски шок од невидени размери.

Мерката се дополнува и со овозможување компаниите да испуштат одреден процент од работниците, зависно нивната големина, и и понатаму да може да ја искористат мерката, услов кој претходно не постоеше (член 6, став 2). Во нормални услови на работење, флуктуацијата на работната сила е вообичаен процес детерминиран од пазарните услови, и во такви околности отпуштањата се нормален процес. Сепак, моменталните околности се вонредни, а целта на мерките на владата за справување со економските последици од корона-кризата е задржување на работните места, преку обезбедување на ликвидноста во компаниите, односно субвенционирање на нивната кондиција да исплаќаат плати.

Finance Think укажува дека начинот на кој мерката е (ре)дизајнирана отвора простор за нејзина компромитација, во насока на максимизирање на отпуштањето на вработените според дадените максимални лимити на мерката. Ова особено ќе се рефлектира врз работниците на определено работно време.

Затоа, Finance Think апелира мерката да се дообмисли, со допуштање намален број работници по нејзиното користење само во случаи на:

  • пензионирање на работник;
  • смрт на работник;
  • отказ на договорот за вработување од страна на вработениот (член 79 од Законот за работни односи);
  • отказ на договорот за вработување од страна на работодавачот поради кршење на работниот ред и дисциплина или работните обврски без отказен рок (член 82 од ЗРО, документирано во дисциплинска постапка);
  • спогодбено преземање работник(ци) кај друг работодавач;
  • престанување на важноста на договорот за вработување врз основа на судска пресуда (член 102 од ЗРО);
  • престанување на важноста на договорот за вработување поради трајна неспособност за работа (член 103 од ЗРО).

Assessment of the poverty effects of Covid-19, with a focus on the most vulnerable categories of citizens

The aim of this project is to assess the risk of poverty imposed by the Covid-19 crisis, with special reference to the groups most at risk, and to raise awareness of the use of the measure to facilitate entry into the system of guaranteed minimum assistance.

Specific objectives include:

  1. To evaluate / simulate the effect of the Covid-19 crisis on poverty, with special reference to gender poverty;
  2. To make a qualitative assessment of the effect of the Covid-19 crisis on the target groups: women and youth at social risk, informal workers, recipients of social assistance and Roma;
  3. To assess the fiscal implications of the measure for relaxation of the criteria for obtaining guaranteed minimum assistance;
  4. To raise awareness of the eased entry into the system for guaranteed minimum assistance;
  5. To propose measures for evidence-based policies, with potentially narrower targeting of the target groups.

 

Donor: The Government of North Macedonia

Duration: July – December 2020

 

Оценка на ефектите од Ковид-19 врз сиромаштијата, со фокус врз најранливите категории граѓани

Целта на овој проект е да го процени ризикот од сиромаштија наметнат од Ковид-19 кризата, со посебен осврт кон групите најизложени на социјален ризик, и да ја подигне информираноста и свесноста за искористување на мерката за олеснет влез во системот на гарантирана минимална помош.

Специфични цели:

  1. Да изврши оценка/симулација на ефектот од Ковид-19 кризата врз сиромаштијата, со посебен осврт на сиромаштија по пол;
  2. Да изврши квалитативна оценка за ефектот од Ковид-19 кризата врз целните групи: Жените и младите во социјален ризик, неформалните работници, примателите на социјална помош и Ромите;
  3. Да ги оцени фискалните импликации од мерката за релаксирање на критериумите за стекнување гарантирана минимална помош;
  4. Да ја подигне информираноста и свесноста за олеснетиот влез во системот за гарантирана минимална помош;
  5. Да предложи мерки за политиките базирани на докази, со потенцијално потесно таргетирање на целните групи.

 

Донатор: Генерален секретаријат при Влада на РСМ

Времетраење: Јули-Декември 2020

 

Response to the socio-economic effects of Covid-19 by supporting vulnerable groups of low-paid, informal and temporary workers

The main goal of the project is to reduce the socio-economic consequences of the crisis caused by the Covid-19 onto vulnerable categories of workers.

 

Short-term project goals include:

  1. To measure the socio-economic effects of the Covid-19-crisis on vulnerable categories of workers,
  2. To examine the views and experiences of the target groups on the socio-economic effects of the crisis and the use of government measures and assistance,
  3. To help policymakers make informed decisions based on evidence, data and recommendations, i.e. new measures and interventions to mitigate the effects of the crisis on vulnerable categories of workers,
  4. To increase the capacities for representation of the local CSOs, in order for timely and informed advocacy of vulnerable categories of workers before the policymakers,
  5. To increase public awareness of the socio-economic effects of the crisis, the available measures to deal with it and the need to introduce new measures and policies aimed at these categories of workers.

 

Donor: Foundation Open Society Macedonia

Duration: July 2020 – June 2021

 

Одговор на социо-економските ефекти од КОВИД-19 преку поддршка на ранливите групи на ниско-платени работници, работници кои се дел од неформалната економија и привремено вработени работници ОДГОВОР НА СОЦИО-ЕКО

Основна цел на проектот е намалување на социо-економските последици од кризата предизвикана од Ковид-19 врз ранливите категории работници.

 

Краткорочни цели на проектот вклучуваат:

  1. Да се измерат социо-економските ефекти од Ковид-кризата врз ранливите категории работници,
  2. Да се испитаат ставовите и искуствата на целните групи за социо-економските ефекти на кризата и искористеноста на владините мерки и помошти,
  3. Да им се помогне на креаторите на политиките да донесуваат информирани одлуки засновани врз докази, податоци и препораки, односно нови мерки и интервенции за ублажување на последиците од кризата врз ранливите категории работници,
  4. Да се зголемат капацитетите за застапување на локалните здруженија, со цел навремено и информирано застапување на ранливите категории работници пред носителите на политики,
  5. Да се зголеми јавната свест за социо-економските ефекти од кризата, расположливите мерки за справување со неа и потребата од воведување нови мерки и политики насочени кон овие категории работници.

 

Донатор: Фондација Отворено општество Македонија

Времетраење: Јули 2020 – Јуни 2021